Ngày nay, khi cuộc sống hiện đại thay đổi nhanh chóng, chế độ dinh dưỡng hàng ngày của chúng ta cũng bị ảnh hưởng theo. Sự lựa chọn kiểu ăn uống được gọi là “Western diet” hay “dinh dưỡng kiểu phương Tây” càng ngày càng được ưa chuộng bởi tính tiện lợi, ngon miệng, cung cấp nhiều năng lượng nhưng lại góp phần quan trọng trong việc gia tăng các bệnh lý qua trung gian miễn dịch.
Dinh dưỡng kiểu phương Tây được đặc trưng bởi sự tiêu thụ nhiều chất béo bão hòa và acid béo omega-6 chủ yếu trong protein từ động vật, sữa và các chế phẩm từ sữa giàu leucine, thực phẩm chứa tải lượng glycemic (glycemic index-GI) cao (tinh bột, đường tinh chế, bánh kẹo, nước ngọt…), muối tinh, thực phẩm biến đổi gen. Cách ăn uống như vậy lâu dần tác động xấu đến hệ khuẩn chí ruột thông qua cơ chế mã hóa những tín hiệu chuyển hóa đến ruột, bộ gen người cũng như di truyền cho các thế hệ sau.
Mặc dù sự đa dạng và phong phú trong chế độ dinh dưỡng hiện đại có thể góp phần làm giảm sự thiếu vi chất và dưỡng chất căn bản (macronutrients: đạm, chất béo, tinh bột), tuy nhiên đó cũng là tác nhân quan trọng dẫn đến sự gia tăng vượt trội các bệnh lý viêm và tự miễn (viêm khớp dạng thấp, vảy nến…), giảm khả năng chống nhiễm trùng của cơ thể, tăng tỉ lệ bệnh ung thư, bệnh lý dị ứng, béo phì, đái tháo đường typ 2 và các bệnh thoái hóa thần kinh. Đặc biệt trong chuyên khoa Da liễu, chế độ dinh dưỡng kiểu phương Tây là căn nguyên quan trọng của các bệnh mạn tính như mụn trứng cá, vảy nến và viêm da cơ địa.
Cơ chế chính gây ra các bệnh lý này đó là các tín hiệu chuyển hóa từ chế độ dinh dưỡng này được nhận diện bởi mTORC1 (mTORC1 – mammalian target of rapamycin complex 1 là một enzyme nhạy với dinh dưỡng). mTORC1 sẽ hòa hợp với những tín hiệu năng lượng của tế bào, các yếu tố tăng trưởng (Insulin, IGF-1) và tín hiệu từ protein mà ưu thế là leucine. Vai trò của leucine trong việc điều hòa tín hiệu mTORC1 đã được chứng minh rõ ràng trong rất nhiều nghiên cứu. Leucine góp phần hoạt hóa chức năng tế bào lympho T - tế bào này rất quan trọng trong căn nguyên sinh bệnh viêm da cơ địa và vảy nến. Và sự thật là những trẻ bú sữa công thức (đặc biệt từ sữa bò) nhận lượng leucine cao gấp 2 lần so với trẻ bú mẹ, do vậy làm tăng nguy cơ bị béo phì và các bệnh dị ứng đặc biệt là viêm da cơ địa. Điều đáng lưu ý là việc dùng sữa ở những bà mẹ mang thai khiến trẻ sau sinh cũng dễ dàng bị dị ứng. Mụn khởi phát cùng với giai đoạn phát triển của tuổi dậy thì do tuyến yên tăng tiết hormone tăng trưởng (GH) – growth hormone) và sự bài tiết IGF-1 ở gan thông qua GH. IGF-1 là một chất kích thích mạnh mẽ sự hình thành chất béo ở tuyến bã nhờn, ngoài ra IGF-1 cũng có liên quan đến sự tăng tiết hormon sinh dục androgen, tăng hoạt động của 5-reductase – enzyme có vai trò trong nguyên nhân gây ra mụn. Sự hoạt động quá mức của mTORC1làm tăng phản ứng viêm cũng như góp phần chủ yếu vào cơ chế bệnh sinh của các bệnh kể trên.
Song, chúng ta có thể tự mình phòng tránh cũng như giảm khả năng mắc và tái phát các bệnh lý mạn tính, nguy hiểm đó nhờ việc sử dụng những chất ức chế mTORC1 tự nhiên mà chủ yếu là Polyphenols và isoflavonoids từ thực vật (trà xanh, nghệ, đậu nành, ngũ cốc nguyên cám, các loại đậu đỗ, hạt dinh dưỡng, rau xanh, củ quả…). Và điều quan trọng nhất là tránh dùng những thực phẩm làm tăng đường huyết (có chỉ số GI thấp) cũng như protein từ sữa và thịt động vật giàu leucine sẽ làm giảm hoạt động của mTORC1.
Tóm lại, chế độ dinh dưỡng kiểu phương Tây giàu carbonhydrate, chất béo động vật và protein từ sữa, chứa tín hiệu insulin / IGF-1 cao cũng như nhiều leucine (từ thịt đỏ và sữa) sẽ tăng cường tín hiệu mTORC1. Do vậy, các nhà khoa học khuyến khích một chế độ ăn thuần chay (từ ngũ cốc thô, rau củ, đậu hạt) với mật độ năng lượng thấp hơn nhiều, ít insulinotropic, ít leucine và các acid amin thiết yếu khác (isoleucine, valine) gây kích hoạt mTORC1. Khái niệm mTORC1 từ đây đã cho chúng ta một cơ hội tuyệt vời để điều trị và phòng chống các bệnh phổ biến của xã hội hiện đại này. Có lẽ, chưa bao giờ chúng ta gần như hiểu hơn bao giờ hết câu nói của ông tổ ngành Y phương Tây - Hippocrates cách đây 2.400 năm trước "hãy biến thức ăn thành thuốc của bạn “.
Lược dịch và tổng hợp từ các nguồn:
1.Bodo C. Melnik. Western Diet-Mediated mTORC1-Signaling in Acne, Psoriasis, Atopic Dermatitis, and Related Diseases of Civilization: Therapeutic Role of Plant-Derived Natural mTORC1 Inhibitors. Bioactive Dietary Factors and Plant Extracts in Dermatology. Chapter 37. http://www.springer.com/series/7659).
2. Ian A Myles. Fast food fever: reviewing the impacts of the Western diet on immunity. Nutrtion Journal 2014, 13:61.
3. Melnik BC. Milk—A Nutrient System of Mammalian Evolution Promoting mTORC1-Dependent Translation. Qi L, ed. International Journal of Molecular Sciences. 2015;16(8):17048-17087. doi:10.3390/ijms160817048.
4. Melnik B. Dietary intervention in acne: Attenuation of increased mTORC1 signaling promoted by Western diet. Dermato-endocrinology. 2012;4(1):20-32. doi:10.4161/derm.19828.
5. Raychaudhuri SK, Raychaudhuri SP. mTOR Signaling Cascade in Psoriatic Disease: Double Kinase mTOR Inhibitor a Novel Therapeutic Target. Indian Journal of Dermatology. 2014;59(1):67-70. doi:10.4103/0019-5154.123499.
Chúng tôi trên mạng xã hội