Là một bác sĩ da liễu, tôi rất hay tư vấn và thăm khám cho nhiều bệnh nhân có tàn nhang ở mặt. Vấn đề tôi được nghe phàn nàn nhiều nhất là: làm thế nào để hết tàn nhang vậy bác sĩ? Bệnh này điều trị có hết hẳn không thưa bác sĩ?
Thật sự tàn nhang chỉ là một rối loạn sắc tố da cộng hợp bởi nhiều yếu tố, trong đó có cả yếu tố bên trong ( Gen) và yếu tố bên ngoài ( tia cực tím). Vì vậy tôi khẳng định tàn nhang không phải là bệnh, nó chỉ là một phản ứng bảo vệ của cơ thể những người có yếu tố gen trước tác nhân UV.
I. Cơ chế bệnh sinh
1. Di truyền
- Các tế bào hắc tố có thể tạo ra melanin ở một trong hai dạng, đó là eumelanin hoặc pheomelanin. Nồng độ tương đối của hai loại melanin quyết định sắc tố da, tóc và mắt của một cá nhân. Sản xuất eumelanin dẫn đến sự phát triển của tóc nâu / đen và da sẫm màu có thể dễ dàng rám nắng. Eumelanin bảo vệ cơ thể khỏi bức xạ tia cực tím (UV) có hại gây hại cho da. Khi sản xuất pheomelanin, màu da sáng sẽ xuất hiện với các đốm tàn nhang và tóc màu đỏ hoặc vàng được hình thành. Pheomelanin, không giống như eumelanin, không thể bảo vệ da khỏi bức xạ tia cực tím, khiến mọi người dễ bị tổn thương da do tiếp xúc với ánh nắng.
- MC1R ( Melanocortin 1 receptor) có vai trò quan trọng trong việc tạo thành tàn nhang và đốm nâu. Nếu cha hoặc mẹ có gen này thì tỷ lệ con có rối loạn sắc tố dạng này sẽ càng cao.
F: Freckle ( Tàn nhang), f: non freckle ( không tàn nhang)
- Thụ thể melanocortin 1 hiện diện trên màng tế bào hắc tố tương tác với một hormone kích thích tế bào hắc tố do tuyến yên sản xuất. Khi liên kết với MSH, thụ thể kết hợp với protein G được kích thích để tạo thành enzyme adenylate cyclase, enzyme này làm tăng nồng độ nội bào của AMP vòng hoặc cAMP và báo hiệu tế bào chuyển từ tổng hợp pheomelanin thành eumelanin. Nếu thụ thể MC1 không được kích hoạt hoặc không hoạt động (do đột biến), quá trình chuyển đổi không xảy ra và tế bào tiếp tục tổng hợp pheomelanin.
Như vậy việc tạo ra tàn nhang là do gen, nhưng tại sao người này thì đậm, người kia thì nhạt, hay thời điểm này thì đậm hơn, thời điểm kia thì nhạt hơn ở trên cùng một người. Lúc này ta cần nói đến vai trò của tia cực tím ( UV)
2. Tia cực tím
- Càng tiếp xúc nhiều với ánh sáng mặt trời thì tàn nhang sẽ càng nhiều lên. Điều này có thể giải thích là do tia cực tím tác động làm melanocytes tăng cường sản xuất melanin để bảo vệ da dưới tác hại của ánh sáng mặt trời. Vì vậy, ánh sáng mặt trời là yếu tố quan trọng khiến tàn nhang xuất hiện trên da và trở nên ngày càng nhiều hơn.
II. Laser là phương pháp điều trị tàn nhang hiệu quả, an toàn hiện đang được áp dụng ở bệnh viện da liễu Đà Nẵng
Laser Nd- YAG 523nm , và mới đây là là Laser Dynamis Er YAG 2940nm được sử dụng để điều trị, tàn nhang sẽ biến mất sau vài lần trị liệu mà không gây đau hay mất sắc tố. Đây cũng là cách điều trị đem lại hiệu quả cao, được nhiều bệnh nhân ưa chuộng.
Kết quả sau 5 ngày bắn laser Er YAG lần 1
III. Phòng tránh
Vì không thể thay đổi được yếu tố gen nên tránh nắng là yếu tố quan trọng trong phòng tránh tái phát hay trầm trọng của tàn nhang.
- Kem chống nắng
- Sử dụng kem chống nắng có chỉ số SPF phù hợp. SPF từ 30 trở lên có hiệu quả chống các tia cực tím trong ánh nắng mặt trời.
- Thoa lượng kem đủ cho vùng mặt, cổ, ngực, tay, chân. Không bỏ sót những phần khác phơi bày dưới ánh nắng mặt trời.
- Thoa kem chống nắng tối thiểu 20-30 phút trước khi ra nắng. Lưu ý, thoa lại kem sau mỗi 2 giờ nếu hoạt động dưới nước hay khi ra nhiều mồ hôi.
- Thoa kem chống nắng kể cả khi trời nhiều mây hay trời âm u. Vì tia UVA trong ánh nắng mặt trời có thể xuyên qua các đám mây đến tiếp xúc và gây hại cho da.
- Che chắn
- Kem chống nắng rất cần thiết trong việc bảo vệ da. Tuy nhiên nó vẫn chưa đủ để giúp chống lại ảnh hưởng của ánh nắng mặt trời. Kem chống nắng không giúp cản hoàn toàn 100% các tia tiếp xúc với da. Vì vậy cần sử dụng thêm các vật dụng giúp che nắng như mũ rộng vành, khẩu trang, áo khoác, găng tay hay vớ.
- Lưu ý sử dụng nón, khẩu trang, áo khoác… tối màu sẽ giúp cản các tia cực tím hiệu quả hơn là sáng màu.
IV. Kết luận
Tàn nhang không phải là bệnh, đó chỉ là một rối loạn sắc tố lành tính và thường gặp. Tàn nhang cũng là yếu tố bảo vệ của cơ thể trước tác hại của UV, như vậy tàn nhang như là tấm màn chắn để tránh cho tế bào da bị tổn hại. Tàn nhang không xấu, nó chỉ gây ra mất thẩm mỹ khi quá đậm và lan rộng. Để tránh điều đó, ngoài yếu tố bảo vệ, che chắn cho da, tránh nắng và các yếu tố tiếp xúc trên da thì không còn cách nào khác, còn điều trị tàn nhang chỉ là cách tạm thời để giúp cải thiện thẩm mỹ khi tàn nhang quá đậm màu, và tái phát là điều tất yếu phải xảy ra, sớm hay muộn là tùy vào sự bảo vệ và ý thức chăm sóc của bạn. Đây cũng là câu trả lời của tôi cho câu hỏi TÀN NHANG.
Chúng tôi trên mạng xã hội